چرا بارش های موسمی بحران آفرین شد؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ بارش های موسمی سال جاری با قدرت وارد کشور شد و از بدو ورود به دلیل پیش بینی نکردن سیلاب با آبگرفتگی در شهرهای مختلف کشور همراه بود؛ سیل و آبگرفتگی بسیاری از مناطق ایران را درگیر کرد و آمار جان‌باختگان و مفقودشدگان به دلیل توجه نکردن به هشدارهای هواشناسی و تردد و توقف در مسیر سیلاب ها در حال افزایش است. سازمان هواشناسی با اعلام اینکه بارش‌های شدید همچنان ادامه خواهد یافت، برای تعدادی دیگر از استان‌ها ازجمله خوزستان هشدار قرمز صادر کرد.

سازمان امداد و نجات هلال احمر تاکنون از جان باختن ۵۳ نفر بر اثر سیل و مفقود شدن ۱۶ نفر خبر داده است؛ بیشترین آمار جان باختگان به ترتیب در استان‌های تهران، مازندران، مرکزی، یزد، لرستان، کرمان و چهارمحال و بختیاری ثبت شده است و در مجموع ۱۹ استان، ۳۸ شهر، ۱۰۶ شهرستان، ۳۰۱ روستا و۳۲ محور مواصلاتی درگیر سیلاب هستند.

ادامه بارش ها

صادق ضیائیان، مدیرکل پیش بینی سازمان هواشناسی کشور در گفت و گو با «راهبرد معاصر» درباره اینکه بارش ها و سیلاب ها تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، گفت: بارش های گسترده تا روز دوشنبه ادامه دارد و سپس به صورت نقطه ای و محلی ادامه خواهد یافت و تقریباً از روز چهارشنبه می توان گفت این سامانه به طور کلی کشور را ترک خواهد کرد.

سیلاب های ویرانگر از بلایای طبیعی محسوب می شود و راهی برای پیشگیری ندارد و ما تنها باید خود را با این موارد سازگار کنیم

وی افزود: استان های سیستان و بلوچستان، کرمان، فارس، بوشهر، یزد، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال بختیاری و خوزستان تحت تأثیر این سامانه هستند و برای فردا کرمان، سیستان و بلوچستان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال بختیاری و ارتفاعات و دامنه های استان تهران، سمنان و البرز درگیر بارش هستند و برای روز دوشنبه در استان های سیستان و بلوچستان، کرمان، فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد و ... ادامه خواهد یافت.

مقصر کیست؟ سامانه موسمی یا دستکاری طبیعت

ضیائیان درباره عامل ایجاد سیلاب های اخیر گفت: سامانه موسمی تابستان که همیشه جنوب شرق کشور  را فرامی گرفت، این بار با قوت و فشار بیشتری کشور را تحت تأثیر قرار داد و تزریق رطوبت شدیدی از روی اقیانوس هند، دریای عمان و خلیج فارس بر کشور داشت و با  مکانیزمی که در جو وجود داشت، ناپایداری های محلی را تشدید می کرد. همچنین رطوبتی که از دریاهای جنوب به کشور تزریق شده بود، بارش های رگباری شدیدی ایجاد می کرد که در ساعت های کمی به بارش های شدید و سیل منتهی شد.

وی تأکید کرد: چون این سامانه از دریاهای جنوبی تأثیر می گیرد، از جنوب شرق آغاز و ابتدا سیستان و بلوچستان، هرمزگان و به ترتیب کرمان، فارس و بوشهر به سمت بالا هدایت کرد و بعد یزد و اصفهان و درنهایت به تهران رسید. تهران از دو طرف رطوبت می گرفت؛ هم از دریای خزر و هم از دریاهای جنوب که به بارش های شدید و سیل در نواحی شرقی و شمالی منجر شد.

مدیرکل پیش بینی سازمان هواشناسی کشور معتقد است: سیلاب های ویرانگر از بلایای طبیعی محسوب می شود و راهی برای پیشگیری ندارد و ما تنها باید خود را با این موارد سازگار کنیم، یعنی اگر رودخانه ای پنج سال خشک بود به این امید که خشک شده است در مسیر آن تجهیزات نسازیم یا اگر مسیلی خشک بود، در مسیر آن ویلا و ساختمان سازی نکنیم.

لزوم کنترل ساخت و سازها و توجه به تغییرات اقلیم

وی تأکید کرد: برای جلوگیری از تکرار چنین فجایعی باید ساخت و سازها در مسیر رودخانه ها و مسیل ها کنترل شود و مردم خود را با  شرایط تغییر اقلیم وفق دهند، زیرا تغییرات اقلیم به افزایش تعداد رخدادهای طبیعی و جوی منجر می شود و شدت آنها هم روز به روز افزایش می یابد.

احد وظیفه، رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور نیز در گفت وگو با «راهبرد معاصر» درباره عوامل ایجاد سیلاب ها گفت: بارندگی اگر در زمان لازم و به مقدار کافی نباشد، تأثیر ندارد و گاهی زیانبار و ممکن است در زمان برداشت محصولات را خراب کند. خشکسالی عوامل مختلفی دارد و عنوان می شود خشکسالی هواشناسی، کشاورزی یا هیدرولوژیک (چرخه آب) است و درنهایت خشکسالی اقتصادی و اجتماعی است.

وظیفه عنوان کرد: باران های اخیر در هرمزگان، سیستان و بلوچستان، نواحی جنوبی کشور، کرمان و حتی چهارمحال و بختیاری و تهران در زمان مناسب نبود، اما دست کم سبب می شود در طبیعت آب یافت شود و حیات وحش و حوضچه ها و دریاچه ها آبگیری کنند؛ اما برای جنوب کشور که غالب محصولاتشان برداشت شده تأثیری ندارد و می تواند آب پشت سدها را تأمین کند.

این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه با وجود باران های خوب جنوب که باعث سیلاب شد در شرایط خشکی قرار داریم، گفت: بارندگی ۲۵ درصد از حد معمولی کشور پایین تر است و ما همچنان در شرایط خشکسالی شدید هستیم. در برخی استان ها مانند کرمانشاه، ایلام، لرستان، خوزستان و حتی تهران باران ها بین ۳۰ تا ۶۰ درصد کمتر از حد متوسط است و با کمبود منابع آبی مواجه هستیم.

عامل سیلاب کدام است؟

وی عنوان کرد: چنین رگبارهایی به دلیل اینکه گرد و خاک موجود فصل را جذب می کند گل آلود است، کمتر در خاک نفوذ می کند، در نهرها و رودخانه ها جاری و گاهی به دلیل حجم زیاد تبدیل به سیل و فقط در مناطق بالادست حوضه ها باعث تقویت منابع زیرسطحی می شود.

لزوم آبخیزداری و جلوگیری از ساخت و ساز در عرصه رودخانه

وظیفه درباره آبخیزداری به عنوان یکی از راه های جلوگیری از سیل و جمع آوری آب گفت: آبخیزداری به این معناست بارانی که در هر منطقه می آید بیشترین نفوذ را در آن منطقه داشته باشد. این فرایند می تواند از سیل جلوگیری کند و باعث تقویت محیط طبیعی و رشد گیاهان و تقویت سفره ها شود. به ویژه در حوضه هایی که خروجی آب به دریا است و در بالادست اتفاق می افتد، آبخیزداری سبب جلوگیری از روان آب کمتر شده و بیشتر آب جذب زمین می شود.

وی در پاسخ به این سؤال که اگر امشب بار دیگر در امامزاده داوود مشابه باران چند روز گذشته ببارد، باز هم سیل به راه می افتد، عنوان کرد: قطعاً پاسخ مثبت است، زیرا بارندگی در حوضه ای رخ می دهد که خروجی آن از دره ای است که امامزاده در آن ساخته شده و در مسیر رودخانه قرار دارد. عرصه طبیعی رودخانه را با ساخت و سازها تنگ و رودخانه را باریک کرده ایم و آب وقتی به شکل سیل می آید و سازه را تخریب می کند، یعنی سازه در جای نادرستی ساخته شده است. رودخانه مجبور است با خشونت مسیر خود را باز کند و این پیام را دارد که سازه در جای اشتباهی است، بنابراین یکی از راه های جلوگیری از سیلاب های ویرانگر نساختن سازه ها در مسیر رودخانه است.

ممکن است هرگز نتوانیم از بروز سیلاب ها که جزو بحران های طبیعی هستند جلوگیری کنیم، ولی اگر ساخت و سازها را هوشمندانه مکان یابی کنیم، حتی بروز سیل موجب خسارت های زیاد نمی شود

وی به برخی کارهایی که در راه تنگ کردن مسیر رودخانه انجام می شود پرداخت و افزود: کانال کشی در مسیر رودخانه های خشک، ساخت پل های کوچکتر از حد معمولی، ساخت ساختمان و سازه ها در مسیر رودخانه سبب تنگ شدن عرصه طبیعی رودخانه و باران های شدید و حجیم سبب سیل و تخریب می شود.

رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی گفت: ممکن است هرگز نتوانیم از بروز سیلاب ها که جزو بحران های طبیعی هستند جلوگیری کنیم، ولی اگر ساخت و سازها را هوشمندانه مکان یابی کنیم، حتی بروز سیل موجب خسارت های زیاد نمی شود و نباید خود را در معرض خطر قرار دهیم. ممکن است هر 10 سال یک بار رخ دهد، ولی آسیبی می زند که انتظارش را نداشتیم. باید به طبیعت و رودخانه احترام گذاشت و عرصه آن را حفظ کنیم.

وی با بیان خشکی زمین به دلیل خشکسالی و نفوذ نکردن اب در آن گفت: این امر سبب می شود خاک تفتیده و غیرقابل نفوذ باشد و در نتیجه رگبارهای شدید به روان آب و سیل های ویرانگر تبدیل شود. سیلاب های ویرانگر همچنان ناغافل سرازیر می شود و مدیریت بحران حلقه مفقوده ای است که باید بیشتر به آن توجه شود تا از بروز چنین حوادثی جلوگیری کرد و شاهد مرگ هموطنان و تخریب خانه و کاشانه و سرمایه شان نباشیم.